سلطان محمد نگارگر

نظام‌الدین سلطان محمد تبریزی یا عراقی، نگارگر چیره‌دست عهد صفوی (1477 تا 1555 میلادی) نقاش دربار شاه تهماسب صفوی است. ^[1][2]

سبک

سبک نگارگری سلطان محمد، مکتب تبریز (دور? دوم) شناخته می‌شود. آثار وی در میان? نخست زندگی هنری، متاثر از شیو? هنری ماقبل صفویان در غرب ایران بوده، اما پس از آن، جریان های نوین رایج در دربار صفوی را منعکس می‌کند. برای پار? نخست می‌توان از آثارش در شاهنامه تهماسبی (مشهور به هافتون)، و برای پار? متاخر، نگاره های وی در دیوان حافظ (1531 تا 1533 میلادی) را برشمرد. ^[2]

زندگی

در سال 906 قمری، شاه اسماعیل صفوی، تبریز را فتح کرده و بر کارگاه‌های هنری بازمانده از آق قویونلوها استیلا یافت. در این میان سلطان محمد نگارگر نیز به خدمت وی درآمد. در سال 916 قمری، شاه اسماعیل هرات را فتح کرده، وارث دستاوردهای باشکوه هنری دربار تیموریان گردید، و فرزند خردسالش تهماسب میرزا را به امارت آن دیار گماشت. روایت است که تهماسب در شش سالگی از محضر سلطان محمد نگارگر در تبریز فنون نقاشی را آموخت. تهماسب زمانی که در 930 قمری به تخت نشست، هنرمندانی را از هرات به تبریز منتقل نمود، که از آن میان کمال‌الدین بهزاد شاخص‌ترین آنان است. بهزاد از 928 ریاست کتابخان? شاهی و کارگاه‌های وابسته به آن را به دستور شاه اسماعیل بر عهده داشت. در تبریز سلطان محمد از محضر استاد بهره برد، و به سال 924 قمری، و پس از فوت وی، جانشین‌اش در ریاست کارگاه‌های سلطنتی گردید. ^{[1] [2] [3] [4] [5]}

آثار

خواب رستم، شاهنام? فردوسی، ترسیم 1515 تا 1522، هم‌اینک در موز? بریتانیا

برجسته‌ترین آثار سلطان محمد در شاهنامه تهماسبی، خمس? تهماسبی و دیوان حافظ ^[6]جلوه‌گر است. سرپرستی صد صفح? نخست از شاهنام? تهماسبی بر عهد? وی بوده، و نگاره‌های دربار کیومرث، جشن سده ^[7]، شکست دیوان به دست تهمورث^[8] و کشته شدن دیو سیاه به دست هوشنگ از نگاره‌های برجست? وی در این شاهنامه است. همچنین وی آثاری در مثنوی جمال و جلال محمد آصفی، کلیات میرعلی‌شیر نوایی، مثنوی گوی و چوگان (خالنامه) عارفی نگارگری کرده‌است. ^{[1] [9]}

نگارخانه

• 

  پادشاهی کیومرث، شاهنام? تهماسبی، هم‌اینک در مجموع? صدرالدین آقاخان

• 

  جشن سده، شاهنام? تهماسبی، هم‌اینک در موز? متروپولیتن نیویورک

• 

  معراج پیامبر، خمس? تهماسبی (1539 تا 1543م)، هم‌اینک در کتابخان? بریتانیا

• 

  پیرزن و سلطان سنجر، خمس? تهماسبی (1539 تا 1543م)، هم‌اینک در کتابخان? بریتانیا

• 

  مرد جوان و کتاب، هم‌اینک در موز? سن پترزبورگ

• 

  به بند کشیدن ضحاک در دماوند، شاهنام? تهماسبی

پانویس